موضوع : کوچني ته د مور د شیدو د ورکړي اونۍ

ليکنه: ډاکټر نورخالق نور

د میرویس نیکه لوړو زده کړو مؤسسې علمي مرستیال

(د کارمندانو او استادانو د مقالو برخه)

میرویس نیکه لوړو زده کړو مؤسسه

د مور د شیدو اونۍ (WBW) :

د مور د شیدو ورکولو نړیواله اونۍ هر کال د اګست په لومړۍ اونۍ کې ترسره کیږي. د ۲۰۲۴ کال لپاره شعار ((د تشې بندول دي او د ټولو لپاره د شیدو تغذیې ملاتړ)) دی. کمپاین به د مور د شیدو تغذیه کونکي میرمنې ولمانځي، پداسې حال کې چې کورنۍ، ټولنې او روغتیایی کارکونکي باید د هرې شیدې ورکونکي مور ملاتړ وکړي (WHO, 2024).

د مور د شیدو په اړه مهم معلومات او د هغې احکام له نن څخه څوارلس پېړۍ وړاندې په قرآن کریم او د رسول الله صلی الله علیه وسلم په احادیثو او همدارنګه د فقهې په کتابونو کې بیان شوي چې د ورځې له سپارښتنو او علم سره سم دي. د مور شیدې په ځانګړې توګه د ماشوم د حقونو پیل او د ماشومانو لپاره د الهي خوړو څخه لومړنی حلال او ښه تغذیه ده. په قرآن کریم کې د مور د شیدو په اړه مستقیماً په (۸) آیتونو کې خبرې شوي چې تر ټولو مهم یې د سورة البقرې (۲۳۳) آیت دی. د دې آيت له مخې:

هغه ميندې چې غواړي خپلو ماشومانو ته شيدې ورکړي، بايد تر دوو کلونو پورې ورته دوام ورکړي. ښځه د حمل، ولادت، شيدې ورکولو په وخت کې د خداى په لاره کې د مجاهد په اندازه اجر لري او که په دې موده کې مړه شي د شهيد ثواب یې دى. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي چې مفهوم یې دادی: د مور پاڅېدل او په شپه کې د هغې شیدې ورکول ثواب لري او د هرې شیدې ورکولو په بدل کې د هغې ثواب د خدای په لاره کې د اویا غلامانو د آزادولو سره برابر دی. خدای تعالی د ماشوم لپاره د هغه د ورځني اړتیاو مطابق خواړه ټاکلي دي. (Arak, 1401)

د مور د شیدو ورکولو عمل (“WABA” (World Alliance for Breast Feeding Action، د روغتیا نړیوال سازمان (WHO) او یونیسیف (UNICEF) لخوا تنظیم شویدی. WBW د ژوند په لومړیو شپږو میاشتو کې یوازی د مور د شیدو په تغذیه سره (EBF) (Exclusive Breast Feeding) وده ورکولو په موخه رامنځ ته شویدی، چې ډیری روغتیایی ګټې ترلاسه کوي. مهم غذايي مواد، ساتنه، پراختیا او د وژونکو ناروغیو څخه لکه د سینه بغل مخنیوی کوي. د مور د شیدو ورکولو نړیواله اونۍ په لومړي ځل په (۱۹۹۲) کال کې د WABA لخوا ولمانځل شوه او اوس د (۱۲۰) څخه زیاتو هیوادونو کې د یونیسف، نړیوال روغتیایې سازمان او د دوی د شریکانو په شمول د افرادو، سازمانونو او حکومتونو لخوا لمانځل کیږي. WABA پخپله د (۱۹۹۱) کال فبروري په (۱۴) نیټه د دې موخي سره رامینځته شو چې د مور د شیدو ورکولو نړیوال کلتور بیا رامنځ ته کړي او په هر ځای کې د مور د شیدو ورکولو لپاره ملاتړ چمتو کړي. نړیوال روغتیایې سازمان او د ماشومانو د امریکا اکاډمۍ (AAP) د میندو او ماشومانو لپاره د شیدو تغذیه کولو ارزښت باندې ټینګار کوي. دواړه د ژوند په لومړیو شپږو میاشتو کې د مور د شیدو ورکولو ځانګړي وړاندیز کوي او بیا لږ تر لږه یو کال او تر دوو کلونو یا ډیرو لپاره د مور په شیدو اضافي خوړو ټینګار کوي (WBW, 2010).

د مور د شیدو سره د ماشوم د تغذیې نړیواله اونۍ ده. د مور شیدې د ماشوم لپاره تر ټولو ښه خواړه دي. د مور شیدې خوندي او پاکې دي او د داسې اجزاو درلودونکې دي چې د بدن معافیت ښه کوي او په دې ډول مو ماشومان له ناروغیو ساتي.

• له زیږون وروسته لومړي ساعت کې ماشوم ته د مور شیدې ورکړئ.

• تر شپږو میاشتو پورې ماشوم ته یواځې د مور شیدې ورکړئ.

• تر دوه کلنۍ پورې ماشوم ته د مور د شیدو ورکړې ته دوام ورکړئ (WHO, 2021).

د ملګرو ملتونو د ماشومانو د ملاتړ صندوق او د روغتیا نړیوال سازمان وايي، چې په نړۍ کې یوازې ۴۸سلنه ماشومان د مور په شیدو تغذیه کیږي.

دغو سازمانونو ویلي، په تېرو (۱۲) کلونو کې ماشومانو ته د مور د شیدو ورکولو کچه (۱۰) سلنه لوړه شوې؛ خو لا هم (۵۲) سلنه ماشومان د مور له شیدو بې برخې دي.

د ماشومانو د ملاتړ او د روغتیا نړیوال سازمان د پنجشنبې په ورځ (د زمري ۱۱مه ۱۴۰۳) د «د مور د شیدو ورکولو نړیوالې اونۍ » په مناسبت د احصایې په خپرولو سره وویل، چې د مور د شیدو ورکولو د کچې لوړېدل کولای شي په کال کې د څه باندې (۸۲۰) زره ماشومانو ژوند وژغوري.

د يادو بنسټونو په ګډه اعلاميه کې راغلي، چې د مور په شيدو کې موجود انټي باډي د ماشومانو له ناروغۍ او مرګ څخه د ژغورولو ترڅنګ ميندو کې د سرطاني او غير ساري ناروغيو خطر هم کموي.

په دغه اعلاميه کې راغلي، چې د نړۍ له نيمايي څخه زيات نفوس، يعنې په نړۍ کې څلور نيم ميليارده وګړي له لازمو روغتيايي خدمتونو بې برخې دي او له همدې امله په نړۍ کې زياتې ښځې خپلو ماشومانو ته د شيدو ورکولو توان نه لري.

دغه سازمانونه وايي؛ اوس مهال یوازې نیمایي هېوادونه د مور د شیدو د کچې په اړه معلومات راټولوي. د ملګرو ملتونو د بنسټونو په وینا، د روغتیایي نابرابرۍ پر وړاندې د سمو معلوماتو راټولول د کورنیو له خوا د میندو د ملاتړ د کچې په پوهاوې کې مرسته کوي.

د روغتیا نړیوال سازمان او یونیسف ټینګار کړی، چې کورنۍ، ټولنې، روغتیايي کارکوونکي، پالیسي جوړونکي او نور چارواکي باید د شیدو ورکوونکو میندو د ملاتړ په برخه کې خپل ګډ مسؤلیت ترسره کړي (Afghanistan, 2024).

مؤخدونه:

References

Afghanistan, I. (2024). WBW. https://www.afintl.com/pa/202408011775 Afghanistan International.

Arak. (1401). Breast Feeding of Child. https://arakmu.ac.ir/delijandh/fa/news/28429.

WBW. (2010). World Walk for Breast Feeding. http://www.llli.org/walk.html.

WHO. (2021). WBW. https://WHOAfghanistan/photos/a.109870555797804/4176785142439638/?type=3.

WHO. (2024). Breast Feeding Week 2024. https://www.who.int/campaigns/world-breastfeeding-week/2024.

ورځ: چهار شنبه

نېټه: ۱۴۰٣/۵/۱۷

د نشراتو او عامه اړيکو آمريت

ویبپاڼه: www.mnu.edu.af

نور اړوند خبرونه